سیستم بانکی کشور باید هر ماه اطلاعات تراکنش‌های بانکی مؤدیان را به سازمان مالیاتی ارسال کند. این گفته مدیرکل دفتر مبارزه با پول‌شویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور، به منظور حرکت در مسیر گام دوم هوشمندسازی نظام مالیاتی بود.
پیش از این بر اساس قوانینی محکمی مثل ماده ۲۳۰ قانون مالیات‌های مستقیم، ماده ۳۰ قانون مالیات ارزش‌افزوده و ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم سازمان امور مالیاتی کشور قادر بود هر زمان که بخواهد اطلاعات تراکنش‌های بانکی افراد مشکوک به پول‌شویی را دریافت و بررسی کند اما در قانون بودجه ۹۸ هم برای تأکید بیشتر بر لزوم همکاری نظام بانکی با سازمان امور مالیاتی تکلیفی مبنی بر دادن اطلاعات به صورت ماهانه برای بانک‌ها مقرر شد.
اکنون «هادی‌خانی» مدیرکل دفتر مبارزه با پول‌شویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور در گفت‌وگو با روزنامه شرق از همکاری خوب و عدم مقاومت بانک‌ها برای اجرای این قانون خبر می‌دهد و به شرح مواردی از فرارهای مالیاتی یا پول‌شویی می‌پردازد که سازمان با پیگیری‌های مکرر خود با انواع روش‌ها از جمله بررسی تراکنش‌های بانکی افراد مشکوک موفق به کشف آن شده است.
سازمان امور مالیاتی بر اساس قوانین و مقررات در اختیار هر زمان که بخواهد می‌تواند به تراکنش‌های بانکی دسترسی داشته باشد، بنابراین چه نیازی وجود داشت که این اطلاعات را به صورت ماهانه دریافت کند؟
همان‌طور که گفتید براساس مواد قانونی ۱۶۹ مکرر و ۲۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم و ماده ۳۰ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده، سازمان امور مالیاتی از سنوات گذشته هر زمان که نیاز بوده و ضرورت ایجاب کرده، به ریزداده تراکنش‌های بانکی دسترسی داشته، دارد و خواهد داشت و این قوانین هم هیچ محدوده زمانی‌ای ندارند. به این معنا که سالانه، ماهانه و روزانه نیستند؛ سازمان می‌تواند هرزمان بخواهد دسترسی به این ریزداده‌ها را داشته باشد و هیچ محدودیتی هم در دسترسی به این نوع اطلاعات برای سازمان، وجود ندارد اما در قانون بودجه ۹۸ هم به نحوی تأکید شد و بانک‌ها را مکلف کردند به ارائه اطلاعات به صورت ماهانه.
از دید بنده این امر تأکیدی بود بر اهمیت لزوم همکاری بانک‌ها با نظام مالیاتی. تاکنون سازمان امور مالیاتی، بررسی ریزداده‌های تراکنش بانکی افرادی را که به هر دلیلی مشکوک به فرارهای مالیاتی بوده‌اند، از سیستم بانکی کشور استعلام کرده و متناسب با نیازهای مطروحه در پرونده‌های مالیاتی مورد بهره برداری قرار داده و خوشبختانه نظام بانکی هم معمولا همکاری لازم را داشته است.
آیا این اطلاعات ماهانه هم مانند اطلاعات سالانه از بانک مرکزی گرفته میشود؟
خیر. برابر تفاهم‌نامه فی‌مابین سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی مستند به ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، بانک مرکزی انتهای هر سال، اطلاعات افرادی را که جمع گردش حساب آنها در طول سال بیشتر از پنج میلیارد تومان است، در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می‌دهد؛ اما ریزتراکنش‌های افراد مورد نیاز بدون محدودیت زمانی و متناسب با تشخیص نیاز واحدهای عملیاتی سازمان و مستند به ماده ۳۰ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده، به صورت مستقیم از تمام بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری دریافت میشود.
چرا سازمان امور مالیاتی این اطلاعات را به جای دریافت مستقیم از بانک‌ها از بانک مرکزی دریافت نمی‌کند؟
قانون به سازمان امور مالیاتی اجازه داده است که به صورت مستقیم، ریزداده‌های اقتصادی مورد نیاز خود را از دستگاه‌های اجرائی مرتبط، دریافت کند و نیاز به استفاده از واسط نیست. درخصوص تراکنش‌های بانکی و در اجرای قوانین و مقررات و در قالب تفاهم‌نامه فی‌مابین، مقرر شد اطلاعات جمع گردش حساب افرادی را که بالای پنج میلیارد تومان گردش حساب دارند سالانه از بانک مرکزی دریافت کنیم و ریزداده تراکنش‌های بانکی را نیز به صورت مستقیم از بانک‌ها استعلام کنیم.
آیا از سوی بانک‌ها برای دادن اطلاعات تراکنش‌های بانکی مقاومتی صورت گرفته است؟
خیر؛ ما همکاری خوبی با آنها داریم و مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد.
اطلاعات تراکنش‌های بانکی چه افرادی را استعلام و بررسی می‌کنید؟
تا امروز سامان امور مالیاتی درباره سه دسته از افراد اقدام به استعلام تراکنش‌های بانکی از نظام بانکی کرده است:
اول افرادی که از سمت دستگاه‌های نظارتی، امنیتی و قضائی به عنوان افراد مشکوک به فعالیت‌های اقتصادی پنهان یا مشکوک به فرار مالیاتی یا پول‌شویی به سازمان معرفی می‌شوند که این افراد با بررسی سوابق اقتصادی آنها از جمله اخذ و آنالیز تراکنش‌های بانکی‌شان در دستور کار قرار می‌گیرند.
دسته دوم افرادی هستند که بنا بر اعلام گروه‌های رسیدگی ما در واحدهای عملیاتی سازمان امور مالیاتی همکاری لازم را با سازمان در ارائه اسناد و مدارک و مستنداتی که نشان‌دهنده میزان فعالیت‌هایشان باشد، نداشته باشند؛ این افراد به‌عنوان افراد مشکوک به کتمان یا فرار مالیاتی در مسیر راستی‌آزمایی و استفاده از تراکنش‌های بانکی قرار می‌گیرند.
دسته سوم افرادی هستند که مؤدی ما نبودند و فعال اقتصادی محسوب نمی‌شدند؛ یعنی خودشان نیامدند تا اظهارنامه بدهند و به فراخوان‌های سازمان در تسلیم اظهارنامه و ثبت‌نام در نظام مالیاتی توجهی نکردند، ما آنها را شناسایی می‌کنیم و بر اساس اولویت‌بندی‌هایی که داریم بررسی تراکنش‌های آنان را با هدف شفاف‌سازی و شناسایی حجم فعالیت پنهان انجام‌شده، در دستور کار قرار می‌دهیم.
اگر بانک‌ها از دادن اطلاعات تراکنش‌های ماهانه افراد موردنظر سازمان امور مالیاتی امتناع کنند چه برخوردی با آنها میشود؟
درحال‌حاضر مشکل خاصی در تبادل اطلاعات با نظام بانکی درخصوص تراکنش‌های بانکی نداریم و بر اساس قانون ۱۶۹ مالیات‌های مستقیم، تمام دستگاه‌ها مکلف هستند اطلاعاتی را که سازمان می‌خواهد در اختیارش قرار دهند، اما قطعا اگر حاضر به همکاری نشوند ما هم می‌توانیم از طریق ابزارهای قانونی برخورد لازم را داشته باشیم.
پیگیری و پافشاری مکرر سازمان مالیات برای مبارزه با فرار مالیاتی و پول‌شویی را تا امروز چه مقدار در کشف و مهار موارد پول‌شویی موفق ارزیابی می‌کنید؟ آیا تعداد موارد پول‌شویی کشف‌شده توسط سازمان امور مالیاتی زیاد بوده است؟
قطعا هرچه دسترسی سازمان امور مالیاتی به ریزداده‌های فعالیت‌های اقتصادی، حالا چه از طریق تراکنش‌های بانکی و اخذ سایر ریزداده‌های اقتصادی در چارچوب اجرای کامل ماده ۱۶۹ مکرر ق.م.م و چه از طریق راه‌اندازی سامانه صندوق‌های فروشگاهی، بیشتر باشد، تمکین مؤدیان مالیاتی به راست‌گویی و خوداظهاری دقیق فعالیت اقتصادی نظام مالیاتی افزایش پیدا خواهد کرد.
به عبارت دیگر با هوشمندسازی ریزداده مبنا در نظام مالیاتی، به دنبال این هستیم که فرهنگ تمکین را افزایش دهیم تا خود فعالان اقتصادی داوطلبانه حقایق را به سازمان امور مالیاتی بگویند. به عبارتی این پیام را به افرادی که با هر نیت قصد فرار از مالیات را دارند مخابره می‌کنیم که ما می‌دانیم چه شخصی چه میزان فعالیت اقتصادی و به‌تبع آن درآمد مشمول مالیات دارد، پس در ارائه اظهارنامه و اطلاعات فعالیت‌های خود صادقانه برخورد کنید.
مؤثرترین روش‌های سازمان برای کشف موارد بزرگ پول‌شویی تا به امروز چه بوده است؟
تمرکز ما بیشتر روی فرار مالیاتی به‌عنوان یک جرم اقتصادی است. همان‌طور که عرض کردم، افرادی که در این رده قرار می‌گیرند گاه فعال اقتصادی بوده‌اند و به هر دلیلی تا امروز خودشان را به‌عنوان مؤدی سازمان مالیاتی به سازمان معرفی نکرده‌اند و از طریق روابط مالی و اقتصادی افراد مختلف؛ چه در قالب تراکنش‌های بانکی و چه سایر روش‌هایی که ریزداده‌های اطلاعاتی به ما می‌دهد، این افراد شناسایی شده و به سازمان امور مالیاتی برای تشکیل پرونده دعوت می‌شوند و مالیات‌هایی را که باید می‌دادند و ندادند، باید پرداخت کنند. البته بخشی از کار ما هم راستی‌آزمایی و چک‌کردن اسناد و مدارک مؤدیان است.
ما چک می‌کنیم که آیا فعالیت‌های اقتصادی که اعلام کرده‌اند دقیق و صحیح اعلام شده یا مواردی وجود دارد که به هر دلیل از دید سازمان امور مالیاتی مخفی مانده است. ما روی این دو مورد عمل می‌کنیم؛ اول شناسایی فعالان و دوم شناسایی فعالیت آنها. مواردی که به پول‌شویی ختم می‌شوند مواردی هستند که ما به اسناد، مدارک و گردش‌های مالی یک فرد برخورد می‌کنیم که منشأ و ریشه مشخصی ندارند، در این موارد ما تکلیف داریم بر اساس مقررات موارد مشکوک را به مرکز اطلاعات مالی و مبارزه با پول‌شویی وزارت اقتصاد و امور دارایی گزارش دهیم تا وفق مقررات اقدام لازم انجام شود.